به وضعيت موجود مي داند.براساس نظرات اين سازمان انسان مي تواندآارهايش را هر روز بهتر از پيش انجام داده و نتايج بهتري به دست ا ورد. آندريك و آريمر :از ج

Transcript

1 راهنماي اندازه گيري شاخص هاي بهره وري -مقدمه در سالهاي ا غازين هزاره سوم آشورهاي جهان سعي دارند آه سهم بيشتري از تجارت جهاني را به خود اختصاص دهند. براي نيل به اين هدف بايد بتوانند توان رقابت پذيري خود را افزايش دهند و اين امر جز از طريق ارتقاي بهره وري امكان پذير نخواهد بود. بررسي سهم رشد بهره وري آل عوامل توليد در رشد اقتصادي در آشورهاي توسعه يافته يا در حال گذار بيانگر اين واقعيت است آه در دو دهه گذشته در اين آشورها سعي شده سهم عمده اي از رشد اقتصادي از طريق رشد شاخص هاي بهره وري آل عوامل تامين شود. در صورتيكه آشور ايران بخواهد سطح توسعه يافتگي خود را به سطح آشورهاي فوق برساند بجز ارتقاي بهره وري سازو آار ديگري دراختيار ندارد. ٢ -تاريخچه بهره وري به طور رسمي و براي نخستين بار لغت بهره وري توسط فردي به نام آنه در سال ١٣٧٦ ميلادي در مقاله اي به آار برده شد. بيش از يك قرن بعد يعني در سال ١٨٨٣ ميلادي شخص ديگري به نام ليتر بهر وري را قدرت و توانايي توليد آردن تعريف آرد و در واقع اشتياق به توليد آردن را همان بهره وري دانست. از اوايل قرن بيستم اين لغت داراي مفهوم دقيق تري شد و براي اولين بار در تعريف ا ن ارتباط بين ستانده و داده مطرح شد. در سال ١٩٠٠ ميلادي ارلي بهره وري را ارتباط بين بازده و وسايل آار به آار رفته براي توليد بازده تعريف آرد. و بالاخره شخصيت هاي حقيقي و حقوقي تعاريف ديگري از بهره وري به شرح زير مطرح ساختند: سازمان همكاري اقتصادي اروپا :در سال ١٩٥٠ تعريف آامل تري از بهره وري به شرح زير مطرح ساخت: بهره وري خارج قسمت بازده به يكي از عوامل توليد است به دين ترتيب مي توان از بهره وري سرمايه بهره وري مواد و... نام برد. استر فيلد :بهره وري را نسبت بازده سيستم توليدي به مقدار يك يا چند عامل توليد استفاده شده تعريف آرد. اشتاينر: از بهره وري به عنوان معيار عملكرد يا توانايي موجود براي توليد آالا يا خدمت يادآرد. سيگل: بهره وري را نسبت ميان ستانده و نهاده مرتبط با عمليات توليدي مشخص و معيين تعريف مي آند. سازمان بين المللي آار : در توليد محصولات مختلف ادغام چهار عامل زمين سرمايه آار و سازماندهي را ضروري مي داند. گفته مي شود آه نسبت ترآيب اين عوامل به محصولات معياري براي سنجش بهره وري است. ا ژانس بهره وري اروپا: بهره وري را درجه استفاده مناسب و موثر از هر يك از عوامل توليد معرفي مي آند. اين ا ژانس در تعريف ديگري آه ارايه مي دهد بهره وري يك بنگاه را ديدگاه فكري ا ن در بهبود بخشيدن

2 به وضعيت موجود مي داند.براساس نظرات اين سازمان انسان مي تواندآارهايش را هر روز بهتر از پيش انجام داده و نتايج بهتري به دست ا ورد. آندريك و آريمر :از جمله صاحب نظران مقوله بهره وري بودند آه در تعاريف خود از عبارات بهره وري جزيي و بهره وري آلي استفاده آردند. سومانت: در سال ١٩٧٩ ميلادي بهره وري آل عوامل را مطرح ساخت آه تحولي در تعاريف ارايه شده براي بهره وري بود وي در تعريف خود نسبت بازده ملموس به نهاده ملموس را عنوان آرد. ٣ -تعريف بهره وري پرسشي آه در وهله نخست به ذهن هر خواننده اي متبادر مي شود اين است آه بهره وري چيست براي پاسخ به اين پرسش از طرف صاحب نظران علم بهره وري تعاريف گوناگوني اراي ه شده آه مجموعه ا ن را مي توان در يك آتاب جمع ا وري آرد. يكي از بهترين تعاريفي آه تاآنون براي بهره وري اراي ه شده تعريف زير مي باشد : بهره وري يعني : درست انجام دادن آار درست در تعريف فوق درست انجام دادن آار را آاراي ي نيز مي گويند يعني اينكه از حداقل مواد حداآثر محصول برداشت شود يا از مقدار معيني مواد محصولي با آيفيتي بالاتر توليد شود. اگر به تعريف اراي ه شده براي بهره وري توجه شود جزء ديگر ا ن آار درست انجام دادن است آه اصطلاحا به ا ن اثربخشي مي گويند.مثلا ممكن است با مصرف آمتر مواد محصول بيشتري توليد آرد وليكن اين محصول آيفيت مطلوب مورد نظر مشتري را نداشته باشد. در اين حالت آاراي ي واقع شده است وليكن چون محصول فاقد آيفيت لازم است از اين رو اثر بخش نبوده و نمي تواند رضايت مصرف آننده را جلب آند. بنابراين ملاحظه مي شود آه تحقق آاراي ي و يا اثربخشي به تنهايي موجب افزايش بهره وري نخواهد شد. به عبارت ديگر در مقوله بهره وري بايد اولا آاري آه انجام مي شود آار درستي )يعني مفيدي) باشد و ثانيا اين آار به بهترين نحو انجام شود. با تحقق اين دو شرط مي توان اطمينان حاصل آرد آه بهره وري محقق شده است. از طرف ديگر بهره وري عبارت از ارتباط فيزيكي ميان مقدار توليد ايجاد شده )ستانده ( و مقدار منابع به آار رفته (نهاده) درا ن در دوره توليد است. ( Input )نهاده (Output) /ستانده ) =Productivity) بهره وري در اين رابطه ستانده به آل توليد اشاره دارد حال ا ن آه مراد از نهاده نيروي آار زمين سرمايه مديريت و... مي باشد. در واقع آارايي ) Efficiency )بازده نظام توليد را اندازه گيري مي آند. به صورت روشن تر مي توان گفت راندماني آه طي ا ن منابع به محصول تبديل مي شود به صورت اشتباه مصطلح به ا ن بهره وري مي گويند حال ا ن آه بايد آارايي ناميده مي شد. پس بهره وري بالاتر به مفهوم توليد بيشتر از مقدار معيني از نهاده يا توليد مقدار مشخصي از محصول با استفاده

3 از مقدار آمتري نهاده است. در سطح يك آارخانه يا فعاليت بهره وري نسبت ستانده به نهاده مي باشد اما در سطح آلان نشانده عملكرد اقتصاد يك آشور است. - ٤ تفاوت بهره وري با توليد به طور آلي بهره وري ) Productivity )از توليد ) (Production متفاوت است. بهره وري يك نسبت ميان ستانده و نهاده اي است آه در ايجاد ا ن ستانده به آار گرفته شده است.از طرف ديگر توليد حجم ستانده را نشان مي دهد و يك مفهوم مطلق مي باشد. در يك موسسه اقتصادي مقدار توليد ممكن است داراي افزايش باشد اما همزمان به خاطر استفاده نا مطلوب از منابع بهره وري مي تواند آاهش داشته باشد. از طرف ديگر استفاده آارا از منابع توليد ممكن است موجب افزايش بهره وري شود در حالي آه مقدار توليد آاهش داشته باشد. در ضمن بايد توجه داشت آه بهره وري با سود دهي تفاوت دارد. - ٥ اهميت بهره وري در جهان امروز بهره وري تقريبا مترادف با پيشرفت مي باشد. استاندارد زندگي در يك جامعه به درجه اي از تامين حداقل نياز هاي جامعه بستگي دارد. به عبارت ديگر مقدار و آيفيت غذا پوشاك مسكن ا موزش و امنيت اجتماعي استاندارد زندگي را تعيين مي آند. براي ارتقاي استاندارد زندگي بايد غذا پوشاك مسكن و... بيشتر توليد شود. افزايش مقدار توليد آالاها و خدمات مي تواند از طريق افزايش نهاده هاي نيروي آار وسرمايه صورت پذيرد و يا اينكه از منابع موجود به صورت آاراتر استفاده به عمل ا يد. منابع يك آشور عموما محدود مي باشد بنا بر اين بهره وري بيشتر يك ضرورت براي ارتقاي استاندارد زندگي يك ملت مي باشد. بهره وري بيشتر موجب رشد اقتصادي و توسعه اجتماعي مي شود. با بهبود بهره وري شاغلان به دستمزد بيشتر و شرايط آاري مناسب تر دست خواهند يافت درعين حال فرصت هاي شغلي بيشتري توليد خواهد شد.بهره وري بالاتر از يك سو موجب آاهش قيمت ها شده و از سوي ديگر سود سهامداران را افزايش مي دهد. بهر حال در يك آشور در حال توسعه اي مانند ايران بدون ارتقاي بهره وري نمي توان مشكل بيكاري را بر طرف نمود. براي بهره وري بالاتر بايد ضايعات به هر شكلي آه وجود دارد از قبيل ضايعات در مواد ماشين ا لات زمان نيروي انساني فضا و ديگر اشكال ا ن شناسايي و حذف شود. فرا يند هايي آه موجب ايجاد ارزش افزوده نمي شوند بايد شناسايي و ازچرخه توليد آنار گذارده شوند. - ٦ سطوح بهره وري بهره وري در سطوح مختلف مورد بررسي قرار مي گيرد. بسته به نوع تحليل و اهداف مورد انتظار يك تحقيق سطح مورد نظر انتخاب و مطالعات انجام مي شود. بالاترين سطح بررسي سطح بين المللي و آوچكترين سطح ا ن آه در نظام اجتماعي مورد بررسي قرار مي گيرد بهره

4 وري فردي مي باشد. الف -بهره وري در سطح بين المللي بررسي بهره وري در سطح جهاني مقوله اي است آه از دير باز مورد توجه دانشمندان بوده است. امروزه علاوه بر بهره وري نيروي آار شاخص هاي ديگري در باره بهره وري انرژي تكنولوژي مديريت و... در سطح بين المللي مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاد دانان در توسعه و اندازه گيري بهره وري درسطح بين المللي و مقايسه آشور ها با يكديگر بيشترين سهم را داشته اند. هم اآنون دو موسسه معتبر تحقيقاتي جهاني به نام هاي موسسه بين المللي توسعه مديريت (International Institute (World موسسه بازار جهان اقتصاد forو Management Development ) ) Forum Economicآه در آشور سويس مستقر مي باشند تعداد قابل ملاحظه اي ملاك را جهت مقايسه رقابت پذيري برخي از آشور هاي جهان آه سهمي از تجارت جهاني را در اختيار دارند اندازه گيري آرده و با محاسبه يك شاخص ترآيبي به نام رقابت پذيري توان رقابتي آشور هاي جامعه مورد مطالعه را محاسبه و ا ن ها را از اين منظر رتبه بندي مي آنند. در سال هاي اخير نيز سازمان بهره وري ا سيايي (Asian Productivity ) Organizationدر اين ارتباط پروژه اي را تعريف و در سطح آشور هاي عضو به مرحله اجرا در ا ورده است. ب-بهره وري در سطح ملي بررسي بهره وري در سطح آلان پيش زمينه ا سيب شناسي اجتماعي و نيز راه ا ساني براي اتخاذ سياست هاي صحيح است.عموما بررسي بهره وري در سطح آلان داراي دوجنبه است. اول ا نكه شاخص هاي بهره وري در سطح آل اقتصاد مانند بهره وري نيروي آار و سرمايه و... اين امكان را فراهم مي ا ورد تا سطح ويا ميزان رشد ا ن با ساير آشور ها مورد بررسي تطبيقي قرار گيرد و جايگاه آشور در سطح منطقه و جهان مشخص شود. دوم ا نكه تحليل بهره وري يك تحليل دروني است و سعي مي شود با استفاده از شاخص هاي بهره وري محاسبه شده وضع موجود تبيين و با توجه به اهداف از پيش تعيين شده استراتژي حرآت جهت تحقق اهداف مشخص شود. ج- بهره وري در سطح بخش بررسي بهره وري در سطح بخش هاي مختلف امري اصولي است. تفكيك اقتصاد ملي به بخش هاي مختلف توليد مانند آشاورزي معدن صنعت نفت و خدمات و هم چنين به سه بخش عمده دولتي خصوصي و تعاوني مبناي بررسي هاي گوناگون در زمينه بهره وري مي باشد. تحقيقات قابل توجهي در خصوص بهره وري نيروي آار و تا حدودي بهره وري سرمايه و بهره وري آل عوامل در سطح بخش هاي اقتصادي صورت آرفته است. شايان توجه است مقايسه بهره وري بين بخش هاي مختلف اقتصادي تنها براي عواملي از توليد امكان پذير است آه به طور مشترك مورد استفاده قرار مي گيرد مانند بررسي بهره وري نيروي آار در بخش هاي دولتي و خصوصي.

5 د-بهره وري در سطح سازمان و شرآت بهره وري در سطح سازمان برابر است با نسبت آار انجام شده سازمان براي توليد آالاها يا ارايه خدمات در طول يك زمان معيين به منابع مصرف شده آه در توليد نقش داشته اند. بنا براين براي محاسبه بهره وري در سطح سازمان نسبت به بخش اقتصادي از عوامل ملموس تري استفاده مي شود. سازمان متشكل از شرآت هايي است آه خود توليد آننده نوع خاصي از آالاهاي نهايي هستند. لذا مفهوم سازمان نبايد با مفهوم شرآت اشتباه گرفته شود و سازمان مي تواند از جمع جند شرآت به وجود ا مده باشد. شرآت مكان ثابتي است آه در ا ن مجموعه اي از عوامل توليد تحت مديريت و حسابداري واحد جهت توليدآالا و خدمت به آار افتاده باشد. ه- بهره وري در سطح واحد توليدي واحد توليدي در واقع قسمتي از شرآت است آه به تكميل محصول نهايي توليد قطعه يا ارايه خدمت خاصي مي پردازد. اين سطح از توليد مي تواند جزو واحد گروه توليدي خط توليد و سالن توليد لحاظ شود. بررسي بهره وري در اين سطح علاوه بر عوامل نيروي آار سرمايه انرژي عوامل خاص و فني چون ماشين ا لات و حتي يك ماشين خاص را نيز مي تواند شامل شود. بررسي بهره وري يك خط توليد و بررسي بهره وري زمان همواره با مطالعات آنترل آيفيت همراه است آه در حوزه مطالعات عمومي مهندسي صنايع قرار مي گيرد. و- بهره وري فرد شاغل ميزان بهره فردي شاغلين تحت تاثير عوامل ملموس و غير ملموس نظير اندازه تجهيزات شرايط آار فرا يندها ا گاهي و انگيزش قراردارد. اگرچه همه عواملي آه به ا ن اشاره شد در جاي خود اهميت بسزايي دارند ولي به جرات مي توان انگيزش را به عنوان مهمترين عامل ارتقاي بهره وري مطرح آرد. با توجه به مفهوم بهره وري اعتقاد بر اين است آه رشد بهره وري در سطح هر شاغل موجب رشد بهره وري در سطح شرآت مي شود و اين افزايش موجب افزايش بهره وري در سطح بخش اقتصادي و در نهايت رشد بهره وري ملي مي شود. به عبارت ديگر رشد بهره وري در سطح ملي بستگي به رشد بهره وري تك تك شاغلين دارد. با پذيرش اين واقعيت آه انسان تنها عاملي است آه مي تواند خود را تغيير دهد و در محيط خود تغيير به وجود ا ورد نقش آليدي شاغلين به طور اخص و انسان به صورت اعم در فرا يند بهره وري ا شكار مي شود. - ٧ چرخه مديريت بهبود بهره وري پس از ا شنايي با تعريف بهره وري بايد ديد چگونه از ا ن استفاده مي شود همانگونه آه فوقا اشاره رفت با ارتقاي بهره وري مي توان سطح رقابت پذيري را افزايش داد و از اين طريق به بازارهاي جهاني راه يافت. براي برنامه ريزي در زمينه ارتقاي بهره وري بايد بدانيم آه از منظر سطح بهره وري در آجا قرار داريم و به آجا مي خواهيم برويم و براي رسيدن به مقصد چه راهكارهايي مناسب تر است. صاحب نظران علم

6 بهره وري اين مقولات را در چارچوب چرخه مديريت بهبود بهره وري مطرح مي آنند آه به ا ن PDCA نيز مي گويند. در آلمات اختصاري به آار رفته براي چرخه مديريت بهبود بهره وري P حرف نخست آلمه Dحرف Plan اول آلمه Cحرف Do اول آلمه Check و بالاخره Aحرف ا غازين آلمه Affirm مي باشد. صاحب نظران علم بهره وري علاوه از چرخه فوق از چرخه ديگري نيز استفاده مي آنند آه به ا ن MEPI مي گويند. در اين چرخه M حرف اول آلمه Eحرف Measuring نخست آلمه Pحرف Evaluation اول آلمه Planningو I حرف نخست آلمه Implementation مي باشد. همانگونه آه در چرخه مديريت بهبود بهره وري ا مده است گام نخست در اين چرخه برنامه ريزي است. براي برنامه ريزي اطلاع از سطح موجود شاخص هاي بهره وري امري الزامي است. به عبارت ديگر پيش نياز برنامه ريزي اندازه گيري شاخص هاي بهره وري است. - ٨ تعريف شاخص هاي بهره وري پرسشي آه در اين مرحله مطرح مي شود ا ن است آه شاخص هاي بهره وري آه بايد مورد اندازه گيري قرار گيرند آدامند ا يا براي آليه بخش هاي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي دستگاه هاي اجرايي واحد هاي اقتصادي و... شاخص هاي بهره وري يكسان تعريف مي شود پاسخ به اين پرسش منفي است. هر موسسه در ارتباط با رسالت اهداف و ماموريت هاي خود مي تواند شاخص هاي بهره وري مربوط به خود را تعريف آند. به طور آلي شاخص هاي بهره وري را مي توان به گروه شاخص هاي آاراي ي و شاخص هاي اثر بخشي طبقه بندي آرد - ٩ انواع شاخص هاي بهره وري شاخص هاي بهره وري آه در واقع شاخص هاي آارا ي ي هستند و به صورت اشتباه مصطلح به ا نها شاخص هاي بهره وري مي گويند نسبت هايي مي باشند آه صورت ا ن ها يك ستانده مخرج ا ن ها يك نهاد ه و روند افزايشي ا ن ها نشان از بهبود وضعيت دارد. شاخص هاي بهره وري خود به دو دسته شاخص هاي عمومي و شاخص هاي اختصاصي به شرح زير طبقه بندي مي شوند. الف - شاخص هاي بهره وري عمومي اين شاخص ها عموما با الهام از مفاهيم اقتصاد آلان تعريف مي شوندآه از جمله مي توان شاخص بهره وري نيروي آار بهره وري سرمايه بهره وري آل عوامل بهره وري مواد بهره وري انرژي و... را نام برد. ويژگي اين شاخص ها بگونه اي است آه با محاسبه ا ن ها مي توان بررسي هاي تطبيقي در واحد اقتصادي طبقه گروه فعاليت بخش وقسمت اقتصادي را انجام داد. شايان ذآر است آه اين بررسي ها ي تطبيقي مي تواند براي هر يك از شاخص ها در سطح آشور هاي منطقه يا سطح بين المللي صورت گيرد. در اآثر شاخص هاي عمومي فوق الذآر صورت آسر ارزش افزوده يا ستانده و مخرج ا ن يك يا مجموع چند نهاده مي باشد.براي درك بهتر اين شاخص ها به تعريف ا ن ها به شرح زير پرداخته مي شود:

7 - ١ الف شاخص بهره وري نيروي آار اين شاخص از تقسيم ارزش افزوده به تعداد شاغلين حاصل مي شود. در صورتي آه در آشوري اطلاع نفر ماه نفر روز ويا نفر ساعت آار انجام شده يا پرداخت شده شاغلين در دسترس باشد دراين صورت در مخرج آسر شاخص بهره وري نيروي آار به جاي تعداد شاغلين از اين اطلاعات استفاده خواهد شد. بديهي است آه اين نوع شاخص بهره وري نيروي آار را با دقت بالاتري نشان مي دهد. واحد اين شاخص ریال بر شاغل يا نفر ماه يا نفر روز و يا نفر ساعت مي باشد.اين شاخص نشان مي دهد آه هر شاغل در يك دوره بررسي چه ميزان ارزش افزوده ايجاد آرده است. بهره وري نيروي آار = ارزش افزوده/تعداد شاغلين - ٢ الف شاخص بهره وري هزينه شاغلين اين شاخص از تقسيم ارزش افزوده بر جبران خدمات شاغلين به دست مي ا يد. برخي از صاحب نظران بهره وري به اين نسبت شاخص رقابت پذيري نيز مي گويند.واحد اين شاخص نسبت مي باشد. مفهوم اين شاخص ا ن است آه به ازاي يك واحد ريالي جبران خدمات پرداخت شده چه ميزان ارزش افزوده ايجاد شده است. جبران خدمات شاغلين / ارزش افزوده = بهره وري هزينه شاغلين ٣ -الف شاخص بهره وري سرمايه اين شاخص از تقسيم ارزش افزوده بر ارزش موجودي اموال سرمايه اي ثابت حاصل مي شود. در محاسبه اين شاخص برخي مواقع به جاي ارزش اموال سرمايه اي ثابت از ارزش دارايي هاي ثابت يا ارزش آل دارايي ها استفاده مي شود. اين شاخص نشان مي دهد آه به ازاي يك واحد از ارزش موجودي اموال سرمايه چند واحد ارزش افزوده ايجاد مي شود. واحد اين شاخص نسبت مي باشد. ارزش اموال سرمايه اي ثابت / ارزش افزوده = بهره وري سرمايه - ٤ الف شاخص بهره وري ارزش مواد اين شاخص از طريق تقسيم ارزش افزوده بر ارزش مصارف واسطه محاسبه مي شود. واحد اين شاخص نسبت مي باشد. ارزش مصارف واسطه / ارزش افزوده = بهره وري مواد - ٥ الف شاخص بهره وري انرژي اين شاخص از تقسيم ارزش افزوده بر مقدار انرژي مصرف شده به دست مي ا يد. واحد اين شاخص ریال بر آالري مي باشد. اين شاخص براي آشورهايي آه از نظر ذخاير سوخت فسيلي در مضيقه هستند بسيار حايز اهميت مي باشد. در برخي از آشور ها اين شاخص از طريق تقسيم ارزش افزوده بر ارزش انرژي مصرف شده نيز محاسبه مي شود. دراين صورت واحد اين شاخص نسبت خواهد بود. مقدار يا ارزش انرژي مصرف شده / ارزش افزوده = بهره وري انرژي - ٦ الف بهره وري آل عوامل توليد( (TFP

8 رشد توليد ناخالص داخلي در سطح ملي و يا ارزش افزوده در هر يك از بخش هاي اقتصادي از طريق دو منبع يكي افزايش نهاده ها (نيروي آار و سرمايه) و ديگري بهبود ساختارها (ماشين ا لات توليد و تجهيزات نيرو بهبود آيفيت نيروي انساني و مديريت) حاصل مي شود. به جهت رقابت فشرده اي آه در سطح جهان براي آسب سهم بيشتر از تجارت جهاني وجود دارد آشورهاي جهان خصوصا آشور هاي توسعه يافته و در حال گذار تلاش مي آنند تا رشد توليد ناخالص داخلي يا ارزش افزوده بخش ها را حتي الامكان از طريق بهبود ساختار ها تامين آنند. به عبارت روشن تر به جاي اينكه تعداد نيروي انساني خود را افزايش دهند تلاش مي آنند تا با اجراي برنامه هاي ا موزشي آوتاه مدت تخصصي سطح مهارت شاغلان را افزايش دهند و يا اينكه به جاي ايجاد ظرفيت هاي جديد ظرفيت هاي موجود را به ا خرين فناوري هاي نوين مجهز آنند. با استفاده از اين رويكرد موسسات قادر خواهند بود تا محصولاتي متنوع تر و با آيفيت بالاتر توليد آرده و بدين ترتيب توان رقابت پذيري خود را افزايش دهند. بهره وري آل عوامل توليد از نسبت ارزش افزوده بر آل نهاده ها به دست مي ا يد. براي اندازه گيري اين نسبت روش هاي متفاوتي وجود دارد. يكي از اين روش ها آه معروف به روش مستقيم محاسبه بهره وري آل عوامل توليد است بدون استفاده صريح از تابع توليد به برا ورد سطح بهره وري آل عوامل توليد اقدام مي پردازد. در اين روش ها به جهت اينكه واحد هاي اندازه گيري نهاده هاي به آار رفته در فرا يند توليد متفاوت هستند با استفاده از تكنيك هاي خاصي عمل جمع زدن نهاده هاي مختلف انجام مي شود و بدين ترتيب يك شاخص از آل نهاده ها ساخته مي شود. آه به ا ن ها روش هاي مستقيم مي گويند. يكي از روش هاي مستقيم اندازه گيري بهره وري آل عوامل روشي است آه توسط آندريك ارايه شده است. اين روش مبتني بر ميانگين وزني آار و سرمايه مي باشد. آندريك در اين روش از يك تابع توليد ضمني براي تخمين تغييرات در بهره وري استفاده نمود. شاخص بهره وري آل عوامل توليد آندريك به شكل زير تعريف مي شود : آه در ا ن TFPبهره وري آل عوامل Vارزش افزوده به قيمت هاي ثابت L تعداد نيروي آار يا نفر ساعت آار انجام شده يا پرداخت شده سهم عامل آار در ارزش افزوده Kارزش موجودي سرمايه به قيمت هاي ثابت و سهم عامل سرمايه در ارزش افزوده مي باشد. علاوه بر روش مستقيم فوق روش ديگري مبتني بر استفاده صريح از تابع توليد و با در نظر گرفتن فرم تابعي معين و با انجام عمليات رياضي بر روي تابع توليد به برا ورد شاخص بهره وري آل عوامل مي پردازد آه به روش غير مستقيم معروف است. در اين روش به جاي محاسبه سطح بهره وري آل عوامل توليد نرخ رشد سالانه و يا ميانگين نرخ رشد سالانه بهره وري آل عوامل برا ورد مي شود. براي اندازه گيري ارزش افزوده به روش غير مستقم چندين نفر تجربه

9 ض آرده اند آه از ميان ا نان مي توان به تلاش هاي سولو اشاره آرد. سولو در اين ارتباط داراي دو روش است. در يك روش به جاي اندازه گيري سطح بهره وري آل عوامل مستقيما رشد ا ن را مورد اندازه گيري قرار مي دهد و چون اين رشد را به صورت غير مستقيم برا ورد مي آند از اين رو به روش مانده سولو معروف شده است. اين روش به صورت رابطه زير مي باشد: آه در ا ن: رشد بهره وري آل عوامل طي دوره بررسي رشد ارزش توليد ناخالص داخلي ريب عامل نيروي آار آه معمولا از تقسيم جبران خدمات آارآنان به ارزش توليد ناخالص داخلي در سطح ملي يا بخشي طي دوره به دست مي ا يد. رشد عامل نيروي آار طي دوره بررسي ضريب عامل سرمايه طي دوره بررسي رشد موجودي سرمايه ثابت طي دوره بررسي مي باشد. ب- شاخص هاي اختصاصي در هر يك از رشته فعاليت هاي اقتصادي علاوه بر شاخص هاي بهره وري عمومي شاخص هاي بهره وري اختصاصي نيز قابل تعريف مي باشد. اين شاخص ها عموما در راستاي اهدافي آه در هر فعاليت مورد نظر مي باشد تعريف مي شوند. سازمان ملي بهره وري ايران جهت تسهيل تعريف شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي به تعريف اين شاخص ها اقدام نموده است. براي ا شنايي با اين شاخص ها مي توان به وب سايت سازمان ملي بهره وري ايران به ا درس : مراجعه آرد. در اين سايت براي سيزده بخش به شرح زير شاخص هاي بهره وري عمومي واختصاصي تعريف شده است. - ١ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش صنعت و معدن - ٢ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش ا موزش - ٣ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش آشاورزي شكار و جنگلداري - ٤ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش تامين برق و گاز و ا ب - ٥ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش حمل و نقل ارتباطات و انبارداري - ٦ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش خدمات تفريحي فرهنگي و ورزشي - ٧ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش فعاليت هاي واسطه گري هاي مالي - ٨ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش بهداشت و مددآاري اجتماعي - ٩ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش هتل و رستوران - ١٠ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش ساختمان

10 - ١١ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش فعاليت هاي انتظامي و امنيت عمومي - ١٢ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش فعاليت هاي مراقبت ترويج و حمايت هاي بهداشتي - ١٣ شاخص هاي بهره وري عمومي و اختصاصي بخش فعاليت هاي تامين اجتماعي اجباري شايان ذآر است آه شاخص هاي بهره وري اختصاصي پيشنهادي در بخش هاي فوق را نبايد آامل تلقي آرد بلكه هر دستگاه اجرايي متولي يك يا چند بخش يا قسمتي از يك بخش ضرورت دارد نسبت به تكميل ا ن از طريق آنترل و اصلاح اقدام و سپس در در راستاي اندازه گيري ا ن اقدام آند. - ١٠ اثر بخشي همانگونه آه قبلا اشاره رفت شاخص هاي آارايي عمومي و اختصاصي آه به صورت اشتباه مصطلح به ا ن شاخص هاي بهره وري مي گويند قسمتي از مفهوم بهره وري يعني آارايي را آه درست انجام دادن آار مي باشد را القاء مي آند. اما نكته مهمتر ا ن است آه اطمينان حاصل آنيم آه آاري را آه انجام مي دهيم بخودي خود آار درستي است.به عبارت روشن تر نتيجه آار بر فعاليت موسسه داراي تاثير مثبت بوده و موجب افزايش رشد توليد موسسه مي شود. اين مورد نيز با تعريف اجراي طرح هاي ا مارگيري ويژه قابل انجام است. به عنوان نمونه مي توان ميزان رضايت مشتريان شاغلان و سهام داران وديگر ذينفعان را مورد ارزيابي قرار داد. - ١١ سطوح مختلفي آه شاخص هاي بهره وري براي ا ن اندازه گيري مي شود در نظام آدگذاري ويرايش سوم ISIC از حروف الفبا تحت عنوان «قسمت» (SECTION) از آدهاي دو رقمي به عنوان «بخش( DIVISION ) «از آدهاي سه رقمي به عنوان «گروه (GROUP) «و از آدهاي چهار رقمي به عنوان «طبقه» ( CLASS )استفاده شده است. در اين طبقه بندي تعداد ١٧ قسمت وجود دارد و هر قسمت شامل يك يا چند بخش است. در مجموع ٦٠ بخش وجود دارد. هر بخش به چند گروه تقسيم ميشود. اين طبقه بندي داراي ١٥٩ گروه است. هر گروه نيز به تعدادي آد چهار رقمي آه همان طبقه است تقسيم شده است. در مجموع ٢٩٢ طبقه در نظر گرفته شده است. - ١٢ واحد اقتصادي مكان ثابتي است آه در ا ن مجموعهاي از عوامل توليد تحت مديريت و حسابداري واحد جهت توليد يك يا چند آالا و يا عرضه يك يا چند خدمت به آار افتاده باشد. - ١٣ ارزش افزوده محاسبه ارزش افزوده به منظور پرهيز از احتساب مضاعف صورت مي گيرد.

11 به اين معني آه ارزش آالاها و خدماتي آه به عنوان داده هاي واسطه يك فعاليت به آار گرفته مي شود به نوبه خود ستانده يك فرا يند توليد بوده و لازم است از ستانده اين فعاليت آسر شود تا ارزش افزوده ا ن به دست ا يد. بدين ترتيب ارزش افزوده ناخالص عبارت از ارزش ستانده منهاي ارزش مصرف واسطه است. ارزش افزوده خالص عبارت از ارزش افزوده ناخالص منهاي مصرف سرمايه ثابت مي باشد. - ١٤ روشهاي محاسبه ارزش افزوده ارزش افزوده در هر يك از سطوح واحد اقتصادي طبقه (متشكل از چند واحد اقتصادي داراي فعاليت مشابه) گروه (متشكل از چند طبقه) بخش (متشكل از چندگروه) قسمت (متشكل از چند بخش) و بالاخره آل اقتصاد( شامل آليه قسمت هاي اقتصادي) قابل محاسبه است. براي محاسبه ارزش افزوده سه روش مختلف به شرح زير وجود دارد : الف روش توليد يا تفريق ب روش توزيع يا جمع ج روش مصرف (هزينه ) شايان ذآر است آه روشهاي توليد و توزيع در سطوح مختلف از واحد اقتصادي تا آل اقتصاد قابل محاسبه ميباشد وليكن روش مصرف تنها در سطح اقتصاد آلان قابل اندازه گيري ميباشد. نحوه محاسبه ارزش افزوده در هر يك از روش ها به صورت تفصيلي در زير اراي ه شده است : روش ١ محاسبه ارزش افزوده به روش توليد: ارزش افزوده از تفاضل مجموع مصارف واسطه به آار رفته در جريان توليد آالاها و خدمات از ارزش ستانده مو سسه در طول يك دوره مالي بدست ميا يد. به عبارت روشنتر ارزش مصارف واسطه ارزش ستانده = ارزش افزوده روش ٢ محاسبه افزوده به روش جمع : يك روش متداول در مو سسات محاسبه ارزش افزوده از طريق توزيع ا ن به عوامل توليد است. در اين روش ارزش افزوده از تجميع هزينه جبران خدمات هزينه استهلاك ماليات و مازاد عملياتي بدست ميا يد. در موارد يكه مو سسه علاوه بر ماليات مستقيم در ارتباط با واحد آالاي توليد شده يا خدمت ارايه شده ماليات غيرمستقيم پرداخت ميآند و يا اينكه براي پايين نگهداشتن سطح قيمت ها از دولت يارانه اي دريافت ميآند ما بهالتفاوت ماليات هاي غيرمستقيم منهاي يارانه بايد به چهار عنصر فوق اضافه شود. روش ٣ - محاسبه ارزش افزوده به روش هزينه روش هزينه براي برا ورد توليد ناخالص داخلي به تفكيك نوع مصرف نهايي و نه به تفكيك نوع فعاليت اقتصادي توليد آنندگان بكار برده ميشود.

12 اين متضمن انجام برا وردهاي مستقلي از مصرف نهايي خانوارها خدمات دولتي خدمات خصوصي غيرانتفاعي به خانوارها و افزايش موجوديها تشكيل سرمايه ثابت ناخالص و واردات و صادرات ميباشد. ١٥ ارزش ستانده قبل از تعريف ارزش ستانده ضروت دارد آه براي آالاها و خدمات تعريف ارايه شود. آالاها( GOODS ) آالاها اشيايي فيزيكي هستند آه براي ا نها تقاضا و امكان ايجاد حق مالكيت بر ا نها وجود دارد و مالكيت ا نها ميتواند از طريق مبادله در بازار از يك واحد اقتصادي به واحد اقتصادي ديگر منتقل شود. آالاها براي ارضاي نيازها و خواسته هاي خانوارها يا جامعه و يا براي استفاده در توليد ساير آالاها و خدمات مورد تقاضا قرار ميگيرند. توليد و مبادله آالاها دو فعاليت آاملا متفاوت ميباشند. بعضي آالاها ممكن است هرگز مورد مبادله قرار نگيرند و بعضي ديگر ممكن است چندين بار مورد خريد و فروش قرار گيرند.مستقل بودن فرا يند توليد آالاها از فرا يند فروش يا فروشهاي مجدد بعدي خصوصيت مهم اقتصادي آالاها ميباشد در صورتيكه خدمات چنين خصوصيتي را ندارند. خدمات (SERVICES) خدمات داراي موجوديت مستقلي نيستند آه امكان ايجاد حق مالكيت بر ا نها وجود داشته باشد. خريد و فروش خدمات از توليد ا نها جدا نيست و اين دو فرا يند همزمان صورت ميگيرد. خدمات در واقع ستانده هاي ناهمگني هستند آه توليد ا نها براساس سفارش انجام ميگيرد و همچنين تغييراتي را آه توسط مصرف آنندگان براساس تقاضاي مصرف آنندگان در وضعيت واحدهاي مورد مصرف داده ميشود را در بر ميگيرد. زماني آه توليد خدمات به پايان ميرسد بايد به مصرف آنندگان اراي ه شود. ١-١٥ تعريف ستانده( (OUTPUT ستانده آالاها و خدماتي است آه در يك واحد توليدي توليد شده و براي استفاده در خارج از ا ن واحد در دسترس قرار ميگيرد. آالاها و خدماتي آه در يك واحد در يك دوره حسابداري معين توليد و در همان دوره در فرا يندهاي ديگر ا ن واحد مصرف مي شود ستانده ا ن را تشكيل نميدهد. با اين ترتيب مفهوم ستانده با مفهوم محصول آه حاصل فرا يند توليد است متفاوت است. در نظام حسابهاي ملي سال ١٩٩٣ ستانده آالاها و خدمات به سه دسته آلي»ستانده بازاري» «ستانده توليد شده براي خود مصرفي نهايي» و

13 «ستانده غيربازاري» تقسيم ميشود. ١-١-١٥ ستانده بازاري( OUTPUT (MARKET ستانده بازاري ستانده اي است آه با قيمت هايي آه از نظر اقتصادي معني دار است عرضه و فروخته شده يا توليد آننده قصد عرضه و فروش ا ن را داشته باشد.قيمت ها وقتي از نظر اقتصادي معني دار است آه بر ميزان آالاها و خدماتي آه توليد آننده مايل به عرضه ا ن و خريدار نيز حاضر به خريد ا ن است تا ثير معني داري داشته باشد. به استثناي بعضي از خدمات آه روش ويژه اي براي محاسبه ستانده ا نها پيشنهاد شده است ارزش ستانده بازاري از طريق حاصل جمع ارزش اقلامي بدست ميا يد آه در روش محاسبه ارزش افزوده به روش توليد به ا ن اشاره خواهد رفت. ٢-١-١٥ ستانده توليد شده براي خود مصرفي نهايي اين نوع ستانده عبارت از آالاها و خدماتي است آه براي مصرف نهايي صاحبان بنگاهي آه توليد در ا ن صورت گرفته است آنار گذاشته ميشود. آالاهايي نظير آالاهاي آشاورزي آه در يك خانوار آشاورز توليد شده و توسط اعضاي همان خانوار مصرف مي شود از اين نوع آالاها و خدمات هستند. همچنين ماشين ابزارهاي توليد شده توسط آارگاههاي مهندسي براي استفاده خود (تشكيل سرمايه به حساب خود) ستانده توليد شده براي خود مصرفي را تشكيل ميدهد. در بعضي از آشورها ممكن است طيف گسترده اي از فعاليتهاي ساختمان در مناطق روستايي انجام شود آه مورد ديگري از اين نوع ستانده را تشكيل ميدهد. آالاها و خدمات توليد شده براي خود مصرفي نهايي بايد به قيمتي معادل با قيمت فروش در بازار ارزش گذاري شود. به منظور دستيابي به اين قيمت بايد از همان آالاها و خدمات به اندازه آافي در بازار به فروش برسد تا قيمت بازار معتبري براي ارزش گذاري بدست ا يد. در صورتيكه قيمت قابل استنادي در اين زمينه وجود نداشته باشد راه حل مناسب ارزش گذاري از طريق جمع آل هزينه هاي توليد ا نهاست آه عبارت از جمع اقلام مصارف واسطه جبران خدمات آارآنان مصرف سرمايه ثابت و خالص ساير مالياتها بر توليد است. ٣-١-١٥ ستانده غيربازاري OUTPUT) (NON MARKET اين نوع ستانده عبارت از آالاها و خدمات فردي يا جمعي است آه توسط مو سسات غيرانتفاعي در خدمت خانوارها يا دولت توليد ميشود و به طور مجاني يا به قيمتي آه از نظر اقتصادي معني دار نيست به ساير واحدهاي اقتصادي يا به آل جامعه عرضه ميگردد. شايان توجه است آه قيمتي از نظر اقتصادي معنيدار نيست آه بر ميزان عرضه توليد آننده اثري نداشته يا اثر آمي داشته باشد و انتظار مي رود آه در ميزان مورد تقاضا نيز تا ثير جزيي بگذارد. به عبارت ساده تر قيمتي است آه مقدار عرضه و تقاضا را تعيين نمي آند. ٤-١-١٥ اجزاي تشكيل دهنده ارزش ستانده ارزش ستانده يك موسسه توليدي طي دوره معين برابر با ارزش آليه آالاها و خدمات توليد شده توسط مو سسه در يك دوره مالي است. ارزش

14 ستانده از جمع جبري اقلام مشروحه زير حاصل ميشود : ϖارزش محصولات اصلي مو سسه آه به فروش رسيده است. ارزش ا ن بخش از محصولات مو سسه آه به عنوان جبران خدمات به شاغلين ا ن به ϖصورت رايگان و يا به قيمتي آمتر از قيمت واحد فروش ا ن داده شده است. ϖارزش ا ن قسمت از محصولات مو سسه آه به مصرف صاحب يا صاحبان مو سسه رسيده است. ϖارزش ا ن قسمت از محصولات مو سسه آه بدون دريافت وجه يا به صورت پاياپاي به مو سسات ديگر داده شده است. ϖتفاوت ارزش آالاهاي ساخته شده و در دست ساخت در ابتدا و انتهاي دوره مالي (تغيير موجودي انبار( ارزش ساخت آالاهاي سرمايه اي و تعميرات اساسي در ساختمان ماشين ا لات ϖتوليد و تجهيزات نيرو و وسايط نقليه آه به حساب مو سسه و توسط شاغلين ا ن ايجاد شده است. ϖارزش فروش محصولات فرعي و خدمات توليد شده توسط مو سسه مانند توليد و فروش برق ا ب و ϖتفاوت خريد و فروش از عمليات تجاري (منظور ارزش فروش آالاهاي بدون تغيير شكل به فروش رسيده منهاي ارزش خريد ا ن ميباشد( ϖارزش حاصل از ارايه خدمات به خانوارها و مو سسات ديگر. - ١٦ مصرف واسطه مصرف فعاليتي است آه طبق ا ن واحد هاي نهادي آالاها و خدمات را مورد استفاده قرار مي دهند. مصرف واسطه عبارت از ارزش آالاها و خدماتي است آه به صورت داده هاي يك فرا يند توليد در ا ن فرا يند مصرف مي شوند به استثناي مصرف دارايي هاي ثابت آه به عنوان مصرف سرمايه ثابت ثبت مي شود. آالاها و خدمات ممكن است در يك فرا يند توليد تغيير شكل داده يا آاملا مصرف شوند.بعضي از داده ها بعد از تغيير شكل و تشكيل ستانده مجددا وارد يك فرا يند توليد ديگر مي شوند و بعضي ديگر نظير برق و اآثر خدمات آاملا در فرا يند توليد مصرف مي شوند. مصرف آالاها نظير مواد اوليه برق ا ب سوخت لوازم التحرير ارتباطات حمل و نقل تعميرات جزيي ساختمان و ماشين ا لات و امثال ا ن ها مصارف واسطه محسوب مي شوند. ١-١٦ اجزاي تشكيل دهنده ارزش مصارف واسطه اجزاي تشكيل دهنده ارزش مصارف واسطه مجموع ارزش آالاهاي بيدوام و آم دوام و خدماتي است آه در جريان توليد محصولات مو سسه مورد استفاده قرار ميگيرد و شامل عناصر زير است : ϖهزينه مواد مستقيم ϖهزينه مواد غيرمستقيم ϖملزومات مصرفي

15 ϖلوازم بسته بندي ϖتعميرات و نگهداري انجام شده توسط خارج از مو سسه ϖبيمه ϖاجاره محل ϖهزينه برق و ا ب و گاز ϖحمل و نقل ϖهزينه دريافت تسهيلات اعتباري ϖپرداخت بابت خدمات قرار دادي - ١٧ جبران خدمات آارآنان جبران خدمات آارآنان: اين قلم ا ماري جبران خدمات مزد و حقوق بگيران ميباشد و عبارت ا ز مزد و حقوق و ساير پرداختيها (پول آالا و ( به مزد و حقوق بگيران به شرح ذيل مي باشد : مزد و حقوق منظور از مزد و حقوق مجموع پرداختي هاي واحد اقتصادي ϖ )آارگاه) به صورت پول و يا آالا تحت عنوان مزد و حقوق به مزد و حقوق بگيران است. ϖساير پرداختي ها (پول و آالا و ) اين پرداختي ها شامل عناصر ذيل ميباشد : پاداش اضافه آاري هزينه خوراك و پوشاك هزينه اياب و ذهاب حق اولاد حق عاي له مندي حق ما موريت حق بدي ا ب و هوا سهم آار فرما از بيمه هاي اجتماعي خوار و بار بليط اتوبوس و - ١٨ تشكيل سرمايه تشكيل سرمايه شامل دو قسمت تشكيل سرمايه ثابت و تغييرات موجودي انبار مي باشد ١-١٨ تشكيل سرمايه ثابت ١-١-١٨ تعريف سرمايه گذاري سرمايه گذاري يا تشكيل سرمايه ثابت عبارت از تغييرات ايجاد شده در ارزش امواال سرمايه اي در اثر خريد فروش وانتقال تمام يا قسمتي از اموال سرمايه اي طي دوره مورد نظر مي باشد. ٢-١-١٨ عناصر تشكيل دهنده سرمايه ثابت: oماشين ا لات ابزار و وسايل آار با دوام oتجهيزات اداري oوسايل نقليه

16 oساختمان هاي زير بنايي مسكوني وساير oزمين ٣-١-١٨ اقلام تشكيل دهنده سرمايه ثابت خريد يا تحصيل امواال سرمايه اي ساخت يا ايجاد امواال سرمايه اي هزينه تعميرات اساسي اموال سرماي اي توسط موسسه فروش يا انتقال اموال سرمايه اي - ١٩ عناصر تشكيل دهنده ارزش موجودي انبار آالاي توليد شده در ابتداي دوره آالاي در جريان ساخت در ابتداي دوره آالاهايي آه بدون تغيير شكل به فروش مي رسند در ابتداي دوره مواد خام واوليه و سوخت و روغن ها و... در ابتداي دوره آالاي توليد شده در انتهاي دوره آالاي در جريان ساخت درانتهاي دوره آالاهايي آه بدون تغيير شكل به فروش مي رسند در انتهاي دوره مواد خام واوليه و سوخت و روغن ها و... درانتهاي دوره - ٢٠ ارزش موجودي سرمايه اين اطلاع از جمع ارزش تشكيل سرمايه ثابت منهاي هزينه استهلاك بدست مي ا يد آه به ا ن ارزش دفتري مي گويند. در آشور هايي آه داراي نرخ تورم بالايي هستند ارزش دفتري اموال سرمايه با ارزش واقعي ا ن تفاوت معني داري دارد. فقدان ا مار مربوط به موجودي سرمايه در اآثر آشور ها خصوصا آشورهاي در حال توسعه وجود دارد. معمولا موسسات تحقيقاتي اين آشور ها از طريق تعريف و اجراي پروژه هايي به محاسبه ا ن اقدام مي آنند. براي محاسبه ا ن چند روش وجود دارد. در يك روش با استفاده از يك مدل ا ماري و به آارگيري متغيرهايي مانند ارزش توليد ارزش تشكيل سرمايه ثابت تعداد شاغلان و... ارزش موجودي سرمايه ثابت برا ورد مي شود.روش ديگري آه توسط سازمان هاي منطقه اي و بين المللي توصيه مي شود روش PIMمي باشد. با استفاده از اين روش مي توان ارزش موجودي سرمايه ثابت را محاسبه آرد. - ٢٠ انرژي يكي از شاخص هاي بهره وري شاخص انرژي مي باشد. اين شاخص از تقسيم ارزش افزوده به قيمت هاي ثابت بر مقدار انرژي مصرف شده حاصل مي شود. با توجه به اينكه در موسسات از انواع انرژي هاي مختلف به مصرف مي رسد از اين رو ضرورت دارد آه انواع انرژي هاي مصرف شده با به آارگيري ضرايب تبديل به يك واحد متداول انرژي مانند آيلو وات ساعت تبديل شود. در آشور هايي آه تهيه اطلاع مقدار انرژي مصرفي دشوار است

17 معمولا به جاي شاخص بهره وري انرژي مقداري از شاخص بهره وري انرژي ارزشي استفاده مي آنند. در اين صورت ضرورت دارد ارزش افزوده و ارزش انرژي مصرف شده با شاخص هاي تعديل آننده مناسب به قيمت هاي ثابت تبديل شوند. - ٢١ روش هاي تعديل ارزش ها از قيمت هاي جاري به قيمت هاي ثابت براي تعديل هر يك از متغيرهاي صورت و مخرج آسر شاخص هاي بهره وري تعريف شده از قيمت هاي جاري به قيمت هاي ثابت ضرورت دارد آه از تعديل آننده هاي مناسب به شرح زير استفاده شود. تعديل آننده مناسب نام متغيير شماره رديف شاخص بهاي خرده فروشي آالا ها و خدمات مصرفي هزينه نيروي آار ١ شاخص قيمت توليد آننده در گروه فعاليت مربوطه ارزش ستانده اا ٢ شاخص بهاي عمده فروشي آل ارزش آل داده ها ٣ ٣ شاخص بهاي عمده فروشي آل دارايي هاي ثابت ٤ شاخص بهاي عمده فروشي آل سرمايه عملياتي ٥ شاخص بهاي عمده فروشي آل مجموع دارايي ها ٦ شاخص بهاي عمده فروشي آل هزينه مواد اوليه مصرف شده ٧ شاخص بهاي عمده فروشي آالا( سوخت و روشنايي (هزينه مصرف انرژي ٨ شاخص بهاي آالاها و خدمات مصرفي آل سود عملياتي ٩ شاخص بهاي آالاها و خدمات مصرفي آل فروش خالص ١٠ شاخص بهاي عمده فروشي آالا مصارف واسطه ١١ شاخص قيمت توليد آننده در گروه فعاليت مربوطه موجودي آالا ١٢ شاخص بهاي عمده فروشي آل استهلاك ١٣ شاخص بهاي آالاها و خدمات مصرفي آل هزينه تعمير و نگهداري ١٤ شاخص بهاي عمده فروشي آل هزينه آل توليد ١٥ شاخص بهاي آالا ها و خدمات مصرفي آل هزينه نيروي آار توليدي ١٦ شاخص بهاي عمده فروشي آل هزينه سر بار ١٧ شاخص بهاي عمده فروشي آل هزينه هاي اداري مالي و فروش ١٨-٢٢ تمرين عملي ١ محاسبه ارزش افزوده به روش توليد(تفريق( با استفاده از صورت سود (زيان) شرآت فرضي ابتدا ارزش ستانده و ارزش هزينه هاي واسطه اي محاسبه و سپس از تفريق ا نها ارزش افزوده حاصل مي شود. الف- ارزش ستانده شامل عناصر مشروحه زير مي باشد :ارقام به ميليون ریال -فروش محصولات اصلي ٣١٨٢٦ -فروش محصولات فرعي ٢٦٠٠

18 -ساير درا مدهاي ناشي از عمليات توليدي ٤٥٣٤ -اضافه مي شود : موجودي آالاي در جريان ساخت در اول دوره ٦٦٥٩ -آسر مي شود : موجود آالاي در جريان ساخت در پايان دوره (٦٨١٦) -اضافه مي شود : موجودي آالاي ساخته شده در اول دوره ٢٧٨١ -آسر مي شود : موجودي آالاي ساخته شده در پايان دوره (٨٥٨) -اضافه مي شود : درا مد حاصل از فروش محصولات تجاري ٨١٠٠ -آسر مي شود : قيمت تمام شده آالاي ا ماده براي فروش (٧٢٠٠) -اضافه مي شود : درا مد حاصل از اراي ه خدمات پس از فروش ١٠٤٦٦ -آسر مي شود : قيمت تمام شده خدمات اراي ه شده (٧٠٣٤) جمع ارزش ستانده ٤٥٠٥٨ ب ارزش مصادف واسطه اي شامل عناصر تشكيل دهنده زير مي باشد : ارقام به ميليون ریال -موجودي مواد در اول دوره ١٣٣٦٢ -اضافه مي شود خريد مواد طي دوره ٩٧٠٦ -آسر مي شود برگشت خريد مواد (١٢١٠) -آسر مي شود موجودي در ا خر دوره (١١٩٠٦) -ا ب و برق و سوخت توليد ٣٠٠ -ا ب و برق و سوخت تجاري ١٠ -ا ب و برق و سوخت اداري ٧ -هزينه مواد غيرمستقيم ٢٠٥ -هزينه ملزومات مصرفي ١٢٠ -ساير هزينه هاي فروش ١٢ -لوازم بسته بندي ٢٦ -خدمات قراردادي توليدي ٥٠ -خدمات قراردادي اداري ١٨ -تعميرات و نگهداري توسط ديگران ٩١٥ -بيمه (عمليات توليد ٩٩ ) -بيمه (عمليات فروش ٥ ) -بيمه (عمليات اداري ٦ ) -اجاره محل (توليد ١٥٠ ) -اجاره محل (اداري ٥٠ ) -حمل و نقل